Do niedawna zespół nadpobudliwości psychoruchowej z deficytem uwagi, znany jako ADHD, nie był powszechnie badany w kontekście dorosłych, głównie z powodu przekonania, że dotyczy on przede wszystkim dzieci. Dziś wiemy, że to błędne założenie. ADHD nie „znika” wraz z wiekiem – po prostu zmienia swoją twarz.
Wiele osób dorosłych żyje z nierozpoznanym ADHD przez całe życie, zmagając się z poczuciem, że „coś jest nie tak”, ale nie wiedząc dokładnie co. Słyszą: „Jesteś leniwy”, „Nie stараешсz się wystarczająco”, „Dlaczego nie możesz się po prostu ogarnąć?”. A prawda jest taka, że ich mózg po prostu działa inaczej.
W dzisiejszym artykule zgłębimy tę kwestię, zwracając uwagę na objawy, trudności oraz znaczenie diagnozy i skutecznego leczenia ADHD u dorosłych.
ADHD u dorosłych – Zmieniające się objawy
ADHD to nie tylko problem dziecięcy. Objawy ADHD mogą ulegać zmianie na przestrzeni życia wraz z rozwojem człowieka. To, co u dziecka manifestuje się jako nadmierna ruchliwość i niemożność siedzenia w miejscu, u dorosłego może przekształcić się w wewnętrzny niepokój, poczucie ciągłego napięcia i niemożność relaksu.
Osoby dorosłe z ADHD doświadczają licznych trudności w codziennym funkcjonowaniu, są to między innymi:
Problemy z dokończeniem zadań – rozpoczynanie wielu projektów jednocześnie, ale kłopoty z doprowadzeniem ich do końca. Szuflady pełne niedokończonych pomysłów.
Kłopoty z pamięcią – zapominanie o ważnych spotkaniach, terminach, obietnicach. Nie z powodu lekceważenia, ale z powodu sposobu, w jaki mózg przetwarza informacje.
Dezorganizacja działań – chaos w dokumentach, nieterminowe płacenie rachunków, trudności z utrzymaniem porządku w domu czy w życiu.
Brak percepcji czasu – chroniczne spóźnianie się, niedoszacowywanie czasu potrzebnego na wykonanie zadań, życie w ciągłym pośpiechu.
Zaburzenia snu – trudności z zasypianiem, nieuregulowany rytm dobowy, ciągłe zmęczenie mimo pozornie wystarczającej ilości snu.
Internalizacja problemów – dorosłe osoby z ADHD często tłumią swoje emocje, co prowadzi do lęków i depresji.
Nadmierna ruchliwość – choć nie tak widoczna jak u dzieci, może przjawiać się jako wiercenie się, przestępowanie z nogi na nogę, potrzeba ciągłego ruchu.
Trudności w relacjach – konflikty wynikające z zapominalstwa, impulsywnych reakcji, problemów z słuchaniem partnera czy trudności w wyrażaniu emocji.
Ryzykowne prowadzenie pojazdów – tendencja do przekraczania prędkości, nieuwaga w ruchu drogowym, wyższe ryzyko wypadków.
Warto jednak pamiętać, że każdy człowiek jest inny, a nasze doświadczenia życiowe kształtują naszą indywidualność. Dlatego objawy ADHD mogą występować z różnym nasileniem, a niektóre z nich mogą być nieobecne u danej osoby. ADHD nie wygląda tak samo u wszystkich.
Wymiary ADHD – więcej niż tylko nadpobudliwość
Zaburzenie to można rozpatrywać w trzech wymiarach, które mogą występować w różnych konfiguracjach:
1. Energia
ADHD nie zawsze oznacza nadpobudliwość. U niektórych osób objawia się jako:
- Bardzo duża energia – potrzeba ciągłego ruchu, trudność z siedzeniem w miejscu, uczucie wewnętrznego silnika, który nie może się zatrzymać
- Bardzo mała energia – przewlekłe zmęczenie, apatia, trudności z „rusżeniem się” do działania (często mylone z lenistwem)
2. Koncentracja
Wbrew pozorom, osoby z ADHD potrafią się koncentrować – ale na swój sposób:
- Hiperkoncentracja – całkowite zanurzenie się w fascynujących nas rzeczach, tracenie poczucia czasu (tzw. hyperfocus)
- Brak uwagi – niemożność skupienia się na nudnych lub nieciekawych zadaniach, ciągłe rozpraszanie się
3. Impulsywność
Ten wymiar również ma dwie strony:
- Podjęcie działań bez zastanowienia – impulsywne zakupy, decyzje, wypowiedzi, które później trzeba „naprawiać”
- Trudność w podejmowaniu decyzji – paraliżujące wahanie, przeanalizowanie każdej opcji, co prowadzi do zwlekania
4. Regulacja emocji – ukryty wymiar ADHD
Dodatkowo, u wielu pacjentów z ADHD występują zaburzenia regulacji emocji, które, chociaż nieuwzględnione w oficjalnej klasyfikacji medycznej, są istotnym elementem tego zaburzenia. U kobiet zwłaszcza, te trudności emocjonalne mogą być szczególnie wyraźne.
Osoby z ADHD często doświadczają:
- Intensywnych emocji, które „uderzają” nagle i są trudne do kontrolowania
- Szybkich zmian nastroju
- Nadwrażliwości na krytykę i odrzucenie (tzw. rejection sensitive dysphoria)
- Trudności z uspokojeniem się po silnej emocji
- Wybuchy złości lub frustracji nieproporcjonalnych do sytuacji
To nie jest „bycie trudnym” czy „nadmiernie emocjonalnym” – to neurologiczna różnica w przetwarzaniu emocji.
Skutki braku diagnozy i leczenia – niewidzialne rany
Brak skutecznego leczenia ADHD może znacząco wpływać na funkcjonowanie psychospołeczne jednostki i prowadzić do różnorodnych zaburzeń psychicznych.
Nierozpoznane ADHD przez całe życie skutkuje:
W obszarze zawodowym:
- Częste zmiany pracy z powodu trudności organizacyjnych
- Problemy z dotrzymywaniem terminów
- Konflikty z przełożonymi i współpracownikami
- Poczucie niewykorzystanego potencjału
- Życie poniżej swoich możliwości intelektualnych
W obszarze relacji:
- Trudności w utrzymaniu długotrwałych związków
- Konflikty wynikające z zapominania o ważnych sprawach
- Poczucie bycia niezrozumianym przez partnera
- Izolacja społeczna
W obszarze zdrowia psychicznego:
- Depresja wtórna do ADHD
- Zaburzenia lękowe
- Niskie poczucie własnej wartości
- Uzależnienia (od alkoholu, narkotyków, telefonu, gier) jako sposób „samoleczenia”
- Większe ryzyko samobójstwa
W obszarze codziennego funkcjonowania:
- Problemy finansowe (impulsywne zakupy, zapomniane rachunki)
- Wypadki i urazy (przez nieuwagę)
- Chroniczny chaos w życiu
- Poczucie, że „wszyscy inni dają radę, a ja nie”
Diagnoza – klucz do zrozumienia siebie
Diagnoza stanowi kluczowe wyjaśnienie dla osób dotkniętych tym zaburzeniem, pozwalając im zrozumieć wcześniej niejasne problemy. Dodatkowo, diagnoza często przynosi ulgę, eliminując poczucie winy i wstydu zarówno u samej osoby, jak i jej bliskich.
Wiele osób opisuje moment otrzymania diagnozy jako moment, w którym „wszystko nagle zaczęło mieć sens”. Wszystkie te lata walki, poczucia bycia gorszym, niezrozumienia – nagle znajdują wyjaśnienie. To nie ty jesteś leniwym, nieodpowiedzialnym czy „niezorganizowanym” – masz po prostu inny typ mózgu.
Diagnoza pozwala również na:
- Zrozumienie własnych mocnych stron (kreatywność, nieszablonowe myślenie, zdolność do hiperkoncentracji na interesujących rzeczach)
- Wypracowanie skutecznych strategii radzenia sobie
- Dostęp do odpowiedniego leczenia
- Zmniejszenie ryzyka wtórnych problemów zdrowia psychicznego
- Poprawę relacji z bliskimi, którzy również zyskują zrozumienie
Leczenie ADHD u dorosłych – to naprawdę działa
Farmakoterapia
Leki na ADHD działają na poziomie neuroprzekaźników (głównie dopaminy i noradrenaliny), poprawiając koncentrację, kontrolę impulsów i regulację emocji. Najczęściej stosowane to:
Leki stymulujące:
- Metylfenidat (np. Concerta, Medikinet) – poprawia koncentrację i redukuje impulsywność
- Lisdeksamfetamina (Elvanse) – długodziałający lek stymulujący
Leki niestymulujące:
- Atomoksetyna – dla osób, które nie tolerują leków stymulujących
- Guanfacyna – wspiera kontrolę impulsów i regulację emocji
Wbrew obiegowym opiniom, leki na ADHD przy właściwym stosowaniu są bezpieczne i nie uzależniają. Pomagają mózgowi działać efektywniej, dając osobie z ADHD szansę na funkcjonowanie zbliżone do osób bez tego zaburzenia.
Psychoterapia
Terapia poznawczo-behawioralna (CBT) dostosowana do ADHD pomaga w:
- Wypracowaniu strategii organizacyjnych
- Nauczeniu się zarządzania czasem
- Radzeniu sobie z prokrastynacją
- Budowaniu poczucia własnej wartości
- Przepracowaniu traumy wynikającej z lat życia z nierozpoznanym ADHD
Coaching ADHD
Praca z coachem specjalizującym się w ADHD pomaga w praktycznym wdrażaniu strategii w codziennym życiu – od organizacji przestrzeni po budowanie rutyn.
Strategie życiowe
- Używanie list, przypomnień, aplikacji wspierających organizację
- Rozbijanie dużych zadań na mniejsze kroki
- Tworzenie rutyn i systematyczność
- Minimalizowanie rozpraszaczy (np. wyłączanie powiadomień)
- Regularna aktywność fizyczna, która naturalnie poprawia koncentrację
Jak przebiega diagnostyka ADHD w naszym gabinecie?
Jeśli rozpoznajesz w sobie opisane trudności i wpływają one na twoje codzienne funkcjonowanie, warto skonsultować się ze specjalistą. Zrozumienie zmieniających się objawów, diagnoza i skuteczne leczenie są kluczowe dla poprawy funkcjonowania psychospołecznego osób dotkniętych tym zaburzeniem.
W Centrum Zdrowego Umysłu Makmentis w Szczecinie prowadzimy kompleksową diagnostykę ADHD, która obejmuje:
Ustrukturyzowany wywiad diagnostyczny – szczegółowa rozmowa o objawach obecnych i tych z dzieciństwa. ADHD to zaburzenie neurorozwojowe, więc objawy muszą być obecne od wczesnych lat życia.
Rozmowa uzupełniająca – pogłębienie informacji o funkcjonowaniu w różnych obszarach życia.
Ocena współwystępujących zaburzeń – depresja, lęki, uzależnienia często towarzyszą ADHD i wymagają uwzględnienia w planie leczenia.
Zachęcamy, aby w badaniu uczestniczyła również osoba znająca Cię w dzieciństwie (rodzic, rodzeństwo), jednak jeśli taka osoba nie jest dostępna, warto przed wizytą zastanowić się i przypomnieć sobie, z jakimi trudnościami borykałeś się w młodości.
Przychodnia psychiatryczna w Szczecinie oferuje pełną diagnostykę i leczenie ADHD u dorosłych, dostosowane do indywidualnych potrzeb pacjenta.
Podsumowanie – ADHD to nie wyrok, to wyjaśnienie
ADHD u dorosłych to rzeczywistość, z którą żyją miliony ludzi na świecie. Nie jest to „wymówka” ani „modne zaburzenie” – to udokumentowane naukowo zaburzenie neurorozwojowe, które wpływa na wszystkie aspekty życia.
Ale jest nadzieja. Diagnoza, odpowiednie leczenie i strategie radzenia sobie mogą całkowicie zmienić życie osoby z ADHD. Od chaosu do porządku, od poczucia „jestem gorszy” do „po prostu działam inaczej”, od walki do akceptacji i wykorzystania swoich unikalnych mocnych stron.
Jeśli rozpoznajesz u siebie objawy ADHD, nie czekaj. Każdy rok z nierozpoznanym ADHD to rok niepotrzebnego cierpienia. W Szczecinie jesteśmy gotowi pomóc – od diagnozy po skuteczne leczenie.
Nie jesteś leniwym. Nie jesteś niezdyscyplinowanym. Możesz po prostu mieć ADHD. I to się da leczyć.
