Budzisz się rano i nie możesz zacisnąć dłoni w pięść? Palce są sztywne, bolą, jakby „zaklinowane”? To nie jest zwykła starość ani przemęczenie. To może być początek Reumatoidalnego Zapalenia Stawów (RZS) – choroby, w której Twój własny układ odpornościowy atakuje własne stawy, niszcząc je powoli i nieodwracalnie.
W Polsce choruje na nie około 400 tysięcy osób, a większość z nich to kobiety. Czas poznać prawdę o tej chorobie zanim będzie za późno.
Czym jest RZS? Twój organizm się myli
Reumatoidalne Zapalenie Stawów to przewlekła choroba autoimmunologiczna. Brzmi skomplikowanie? Wyjaśnijmy prościej: w zdrowym organizmie układ odpornościowy walczy z wirusami i bakteriami. Ale w RZS coś idzie nie tak – układ odpornościowy błędnie rozpoznaje własne tkanki jako wroga i zaczyna je atakować.
Co konkretnie się dzieje? Nieznany czynnik stymuluje błonę maziową (wyściółkę wewnątrz stawu) do odpowiedzi zapalnej. W stawie gromadzą się komórki zapalne, mediatory zapalne i enzymy, które zaczynają niszczyć chrząstkę, kości i więzadła. To jak pożar w środku stawu – niewidoczny z zewnątrz, ale niszczący wszystko od wewnątrz.
RZS to układowa choroba tkanki łącznej, co oznacza, że nie ogranicza się tylko do stawów – może zajmować wszystkie narządy i układy ciała, stając się chorobą całego organizmu.
Kto może zachorować? Kobiety trzy razy częściej
RZS ma zasięg ogólnoświatowy z szacowaną częstością występowania od 1 do 2 procent populacji. W Polsce choroba dotyka około 0,9-1 procent populacji ludzi dorosłych, co oznacza że jest przyczyną niepełnosprawności około 400 tysięcy osób.
Płeć jako główny czynnik ryzyka: RZS występuje znacznie częściej u kobiet niż u mężczyzn. Stosunek zachorowań kobiet do mężczyzn wynosi od 2:1 do 4:1, najczęściej podawana proporcja to 3:1.
Wiek zachorowania: RZS może wystąpić w każdym wieku, lecz największa zachorowalność przypada na 4. i 5. dekadę życia, czyli między 30. a 50. rokiem życia. Szczyt zachorowań występuje najczęściej w okresie rozrodczym kobiet, zwłaszcza po porodzie lub w okresie menopauzy.
Częstość występowania wzrasta z wiekiem, zbliżając się do 5 procent u kobiet w wieku powyżej 55 lat. U około 10-20 procent chorych choroba rozpoczyna się po 65. roku życia.
Czynniki ryzyka – co zwiększa szansę zachorowania?
Geny: Istnieje zwiększone ryzyko choroby u krewnych pierwszego stopnia. Występowanie choroby u rodzica 2-5-krotnie zwiększa ryzyko rozwoju choroby u dziecka. Szczególnie u bliźniąt jednojajowych, gdzie w wypadku zdiagnozowania RZS u jednego wiąże się z 30-50 procent ryzykiem wystąpienia choroby u drugiego bliźniaka.
Palenie tytoniu: Zwiększa ryzyko zachorowania na RZS oraz może nasilać jego objawy. To jeden z najważniejszych modyfikowalnych czynników ryzyka.
Stres: Choroba może pojawić się po okresie silnego stresu. Stres często może być czynnikiem wyzwalającym.
Urazy: Upadki lub urazy stawów mogą przyspieszać rozwój RZS.
Infekcje: Podejrzewa się, że niektóre infekcje wywoływane przez bakterie i wirusy mogą u osób z predyspozycjami skłaniać układ odpornościowy do reakcji autoimmunologicznej skierowanej przeciwko tkankom stawowym.
Pierwsze objawy – jak to wygląda na początku?
Początek choroby jest zwykle powolny i niecharakterystyczny. Objawy ogólne mogą na kilka tygodni lub miesięcy wyprzedzać objawy stawowe i obserwuje się je u około 70 procent chorych. Pierwsze objawy RZS bardzo przypominają inne schorzenia stawów, zwłaszcza o charakterze pourazowym oraz zwyrodnieniowym.
Wczesne objawy początkowe obejmują:
- Ból stawów po przebudzeniu
- Sztywność mięśni
- Obrzęki
- Zmęczenie
- Utratę wagi
- Brak apetytu
- Stan podgorączkowy
Oprócz dolegliwości miejscowych objawy reumatoidalnego zapalenia stawów na wczesnym etapie rozwoju mogą też przypominać nieco przeziębienie lub grypę. Pacjenci obserwują bowiem u siebie ból mięśni, uczucie osłabienia, stan podgorączkowy oraz utratę apetytu.
Wczesne objawy reumatoidalnego zapalenia stawów nie są dokuczliwe, co sprawia, że chorzy zgłaszają się do lekarza dopiero na kolejnym etapie rozwoju choroby.
Charakterystyczne objawy – jak rozpoznać RZS?
Poranna sztywność – klucz do rozpoznania: U pacjenta pojawia się ból stawu i jego sztywność – są one najbardziej dokuczliwe rano, po obudzeniu się. Poranna sztywność stawu przy RZS może trwać nawet ponad godzinę. To uczucie „zastania” stawów, które utrzymuje się zwykle powyżej 30 minut po przebudzeniu.
Symetryczność objawów: Typową cechą RZS jest symetryczne występowanie objawów, czyli ból występuje najczęściej symetryczny – na przykład bolą oba nadgarstki, kolana czy palce rąk. W większości przypadków choroba początkowo atakuje niewielkie stawy dłoni i stóp, a dopiero później większe stawy w innych częściach ciała.
Obrzęk, ciepło, ból: Chory staw staje się obrzęknięty, pojawia się tkliwość podczas dotyku. W RZS stawy mogą być obrzęknięte, bolesne i wydawać się ciepłe w dotyku.
Co się dzieje, jeśli nie leczysz RZS?
Postępujące zapalenie stawów może prowadzić do utraty elastyczności i ruchomości stawów. Może to prowadzić do trudności w wykonywaniu codziennych czynności takich jak chodzenie, trzymanie przedmiotów czy poruszanie się.
Następują:
- Osłabienie mięśni
- Zaniki mięśni
- Przykurcze stawów
- Problemy z wyprostowaniem palców
- Ograniczenie ruchomości stawów
- Niemożność zaciśnięcia dłoni w pięść
Nieodwracalne zmiany deformacyjne, przykurcze czy nawet zaniki mięśni to efekt długotrwałego stanu zapalnego. Bolące stawy tracą swoją ruchomość i zaczynają utrudniać wykonywanie najprostszych czynności dnia codziennego. Może dochodzić do zwichnięć, podwichnięć i charakterystycznych przeprostów.
Objawy pozastawowe – RZS atakuje nie tylko stawy
Guzki reumatoidalne: To twarde, podskórne zmiany będące jednym z typowych objawów RZS, które świadczą o bardziej zaawansowanej i agresywnej postaci choroby. Są bezbolesne, twarde, nieruchome, o gładkiej powierzchni i mogą mieć kilka milimetrów lub kilka centymetrów średnicy. Szacuje się, że guzki reumatoidalne występują u 20-25 procent osób z reumatoidalnym zapaleniem stawów.
Objawy ogólnoustrojowe: RZS może powodować ogólne zmęczenie i osłabienie organizmu. Osoby z RZS często odczuwają przewlekłe zmęczenie, które niezależnie od snu i odpoczynku utrzymuje się przez długi czas. Ponadto obserwuje się występowanie zmian ogólnoustrojowych – stany podgorączkowe, bóle mięśni, uczucie zmęczenia, brak łaknienia, utrata masy ciała.
Rokowania – czy można żyć normalnie z RZS?
RZS przyjmuje przebieg ciągły lub cykliczny z powtarzającymi się nawrotami i remisjami. Stan zapalny stawów pojawia się w okresach rzutów i remisji, dlatego terapia, leki i procedury fizjoterapeutyczne dostosowywane są do obecnego stanu pacjenta i objawów RZS.
Całkowite wyleczenie RZS niestety nie jest możliwe, jednak przy wdrożeniu nowoczesnych terapii rokowania RZS są dobre i udaje się uzyskać remisję u większości pacjentów.
Rokowania w RZS zależą od szybkości diagnozy i wprowadzenia odpowiedniego leczenia, które może spowolnić chorobę, zmniejszyć jej negatywne skutki i poprawić oraz wydłużyć samodzielne funkcjonowanie.
Co możesz zrobić?
Jeśli rozpoznajesz u siebie objawy RZS – nie czekaj! Wczesna diagnoza i szybkie rozpoczęcie leczenia to klucz do zatrzymania choroby i uniknięcia nieodwracalnych zmian w stawach.
W Balticmed Szczecin dr Jarosław Sławiński, doświadczony reumatolog w Centrum Medycznym Balticmed Kaszubska, pomoże zdiagnozować RZS, przeprowadzi szczegółową diagnostykę i ustali indywidualny plan leczenia.
Nasza przychodnia w Szczecinie to nowoczesny gabinet wyposażony w najnowszy sprzęt diagnostyczny, gdzie każdy pacjent otrzymuje kompleksową opiekę, edukację i wsparcie na każdym etapie leczenia.
Umów się na konsultację już dziś – nie pozwól, żeby RZS zniszczyło Twoje stawy.
📍 Centrum Medyczne Balticmed Kaszubska
ul. Kaszubska 52, 70-226 Szczecin
📞 573 871 424
✉️ kaszubska@balticmed.pl
Reumatolog Szczecin | Przychodnia Balticmed | Leczenie RZS
Dr Jarosław Sławiński
Reumatolog
Centrum Medyczne Balticmed Kaszubska, Szczecin
